افراد حرفهای فعال در حوزه کریپتوکارنسی همواره در میان صحبتهای خود بر این موضوع تاکید داشتهاند که صنعت کریپتوکارنسی بدون ظهور صرافیهای رمزارزی قادر نبود به جایگاه فعلی خود دست پیدا کند و از این پلتفرمهای معاملاتی همواره به عنوان یکی از ارکان کلیدی این دنیای نوظهور یاد کردهاند. این صرافیهای دیجیتال به عنوان یک پل ارتباطی عمل کرده و تریدرها را به مارکت ارز دیجیتال وصل میکنند و این امکان را برای معاملهگران ارز دیجیتال فراهم میآورند تا داراییهای رمزارزی خود را مورد معامله قرار داده و از نوسانات قیمتی موجود در بازار در جهت کسب سود بهره برند.
در سالهای ابتدایی دنیای کریپتو، انواع صرافیهای رمزارزی به صرافیهای دیجیتال متمرکز منحصر شده بود که همین خود عنوان چنین صرافیهایی با سیاستهای کلی دنیای کریپتو که حرکت به سمت تمرکز زدایی است، متضاد بود و ناشناس بودن تراکنشها را تحتالشعاع قرار میداد. وجود چنین انتقاداتی سبب شد تا توسعهدهندگان به سمت طراحیهای غیرمتمرکز (Decentralized Exchange) حرکت کنند. صرافیهایی که امکان انجام معاملات بدون واسطه و کاملا ناشناس را برای تریدرها فراهم نمود.
هزینه و کارمزد حداقلی چنین صرافیهایی که نتیجه حذف کلیه واسطههای متمرکز بود، سبب شد تا در یک زمان بسیار کوتاه، استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز به امری رایج میان تریدرها تبدیل شود. با توجه به نقش کلیدی چنین صرافیهایی در معاملات روزانه تریدرها، این مقاله را به پاسخ این سوال که «صرافی غیرمتمرکز چیست؟» اختصاص دادهایم. اگر شما هم به دنبال روشی مقرونبهصرفه برای انجام معاملات رمزارزی خود میگردید، مطالعه این مطلب را از دست ندهید!
مروری بر تاریخچه صرافیهای ارز دیجیتال
پیش از پاسخ به سوال «صرافی غیرمتمرکز چیست؟»، لازم است که کمی به عقب برگشته و نگاهی بر روند تکاملی صرافیهای رمزارزی از همان روزهای ابتدائی تا به امروزه داشته باشیم. تا به امروز صرافیهای رمزارزی سه برهه زمانی را پشت سر گذاشتهاند و تفاوتهای ظریف موجود در میان آنها سبب شده تا هنگام پاسخ به این سوال که برای خرید بیت کوین از کجا شروع کنیم؟ اولین نکته به انتخاب صحیح صرافی مربوط شود. صرافیهای نسل اول در اصل دارای ساختار و معماری متمرکزی بودند که کاربران را مجبور میکردند تا با ارسال داراییهای خود به آنها، کنترل دارایی را به صرافی واگذار نمایند و کاربران نیز موظف بودند به عملکرد صحیح چنین صرافیهایی اعتماد کنند. مشکل اصلی متمرکزسازی این صرافیها به تضاد ذاتی آن با سیاستهای کلی فناوری بلاکچین مربوط میشود؛ چراکه مدیریت آنها بر عهده یک قدرت مرکزی قرار داشته و شرکتی که در پشت این صرافی قرار گرفته کلیه منابع مالی و دادههای تراکنشی را همچون یک بانک سنتی کنترل مینماید.
- خدمات مرتبط: خرید و فروش ارز دیجیتال
این صرافیها به طور کلی از بازارهای مالی سنتی برای روند کاری خود الهام گرفتند و به همین علت به سراغ استفاده از دفتر سفارش (Order Book) رفتند که نمونه مشابه آن را میتوان در صرافیهای قدیمی بورسی مشاهده کرد. از ویژگیهای اصلی چنین صرافیهایی میتوان به مواردی همچون اجرای متمرکز معاملات، وجود یک اداره مرکزی و هیئت مدیره، نگهداری دارایی، نقدینگی و لیست کردن داراییها اشاره کرد. نسل بعدی صرافیها را صرافیهای رمزارزی غیرمتمرکز شکل دادند و همان طور که از نام آنها پیداست، همه چیز در این صرافیهای به شکل متمرکز اداره میشود و قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) جایگزین نهادهای مرکزی میشوند که در صرافیهای متمرکز (Centralized Exchange) مسئولیت انجام معاملات را برعهده داشتند.
در نسل اول صرافیهای غیرمتمرکز پس از ارسال دارایی و در طول انجام معامله، کنترل کاربر در اداره دارایی از او سلب میشود و همین مسئله انتقاداتی را بر روند کار این صرافیها در پی داشته و موجب کاهش محبوبیت استفاده از آنها شده بود. وجود چنین انتقاداتی سبب شد تا نسل سوم صرافیهای رمزارزی را صرافیهای غیرمتمرکز پیشرفتهای شکل دهند که این امکان را برای کاربر فراهم میکنند تا آخرین لحظه انجام معامله، کاربر بتواند دارایی خود را در کیف پول خود نگه دارد؛ در نتیجه اگر توکنهایی دارید که با نگهداری از آنها سود دریافت میکنید یا حق رای در یک سازمان مستقل غیرمتمرکز (DAO) را به دست میآورید، به هنگام استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز تا آخرین لحظه انجام معامله از این مزایا همچنان بهرهمند خواهید شد.
آشنایی با صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال
همان طور که از مباحث طرح شده در تاریخچه صرافیهای ارز دیجیتال برمیآید، صرافی غیرمتمرکز که گاها از آن با نماد اختصاری DEX یاد میشود، نسل جدیدی از بستر مبادله ارزهای رمزپایه است که از آن تحت عنوان نسخه تکامل یافته صرافیهای متمرکز قدیمی یاد میشود. در یک صرافی غیرمتمرکز، همه چیز تحت کنترل قرارداد هوشمند قرار داشته و تراکنشها به صورت والت به والت انجام میگیرند و به دلیل حذف واسطههای متمرکز گزینه مناسبترین برای تریدرهای ایرانی به شمار میروند؛ چراکه صرافیهای متمرکزی همچون بایننس به دلیل ماهیت متمرکز خود و در جهت توسعه فعالیت خود در کشورهای مختلف ملزم به رعایت قوانین بینالمللی مالی نظیر FATF هستند و طبیعتا به دلیل قرار گرفتن کشور ایران در لیست سیاه آن، هیچگونه ارائه خدماتی به کاربران ایرانی ندارند.
در واقع کاربران ایرانی هنگام استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز بجای آن که به دنبال صرافیهایی باشند که به کاربران ایرانی خدمات ارائه میکنند صرفا باید سراغ پیدا کردن امن ترین کیف پول برای ایرانیان بروند؛ چراکه همه چیز در یک صرافی غیرمتمرکز به کیف پول رمزارزی وابسته بوده و صرافی به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود هیچگونه توجهی به ملیت و موقعیت مکانی کاربران خود ندارد. حذف واسطهها در صرافی غیرمتمرکز سبب شده تا کاربران استفاده کننده از خدمات آن، سطح مترقیتری از شفافیت و امنیت را در دنیای کریپتو تجربه نمایند. در یک تعریف خلاصه از صرافی غیرمتمرکز میتوان آن را به بستری برای انجام معاملات رمزارزی تعریف نمود که بوسیله هیچ شخص یا نهادی کنترل نمیشود.
نوع غیرمتمرکز صرافیهای رمزارزی در اصل پروژههای کدنویسی شدهای هستند که مبتنی بر بلاکچین بوده و میزان امنیت و کیفیت آنها کاملا به تیم توسعهدهنده و کدنویسشان بستگی خواهد داشت. ناگفته نماند برای دریافت خدمات این صرافیها هیچگونه نیازی به ثبت نام و احراز هویت نبوده و به دلیل عدم انتقال دارایی به کیف پول صرافی، دارایی کاربران در معرض هک قرار نمیگیرد؛ چراکه هیچ دارایی به این صرافی واریز نمیشود که هکرها بتوانند با هک آن، دارایی کاربران را به سرقت برند.
مقایسه صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز
تفاوت اصلی موجود در میان صرافیهای غیرمتمرکز و متمرکز به بحث سرپرستی آنها مربوط میشود. در صرافیهای متمرکز معتبر کاربران باید مراحل احراز هویت را پشت سر بگذارند و به همین دلیل است که بحث وریفای بایننس و سایر صرافیهای متمرکز به یکی از جستجوهای رایج تریدرهای ایرانی در موتورهای جستجوگر تبدیل شده است. به طور کلی تفاوت در ویژگیهای صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز را میتوان در جدول زیر خلاصه نمود:
ویژگی و قابلیت | صرافیهای غیرمتمرکز (DEX) | صرافیهای متمرکز (CEX) |
سهولت در استفاده | به دلیل دخالت قراردادهای هوشمند دارای پیچیدگی است. | عموما دارای رابط کاربرپسندی هستند. |
سرعت | انجام معاملات به زمان زیادی نیاز دارد. | معاملات سریعتر انجام میگیرند. |
حریم خصوصی | امکان انجام معامله به صورت ناشناس | نیازمند احراز هویت |
هزینه و کارمزد | هزینه کمتر | هزینه بیشتر |
نحوه معامله | معامله همتا به همتا | انجام معاملات ساده شده بوسیله صرافی |
نقدینگی | نقدینگی کمتر | نقدینگی بیشتر |
امنیت | کمتر در معرض هک شدن قرار دارند. | مسعتد هک شدن هستند. |
نحوه کار صرافی های غیرمتمرکز
احتمالا تصور بستر معاملاتی بدون آن که یک نهاد مرکزی نظارتی بر روند انجام معاملات داشته باشد، در قدم اول کمی دشوار و شاید محال به نظر میرسد؛ اما باید دانست که صرافی غیرمتمرکز ارز دیجیتال بر بستر بلاکچین فعال بوده و انجام تراکنشها در آن به قراردادهای هوشمند گره خورده است. اساس کار این صرافیها را قراردادهای هوشمند شکل میدهد و بدون آن که با ماهیت قراردادهای هوشمند آشنا شوید، قادر به درک نحوه کار صرافی های غیرمتمرکز نخواهد بود. منظور از قرارداد هوشمند، دستورات کدنویسی شدهای در بستر بلاکچین هستند که در صورت به وقوع پیوستن شرایط پیشبینی شده در قرارداد به طور خودکار اجرا شده و امکان توقف آن وجود ندارد.
به بیان سادهتر، در صرافی های غیرمتمرکز هیچ فردی وکالت وجوه و داراییهای شما را برعهده نخواهد گرفت و کاربران نیز نیازی به اعتماد به صرافی برای انجام معامله نخواهند داشت. در چنین پلتفرمهایی کاربر پس از اتصال کیف پول رمزارزی خود به صرافی، یک سفارش خرید یا فروش به ثبت میرساند؛ سپس در صورتی که سفارشی مطابق با این سفارش ثبت شده از سوی کاربر دیگری نیز به ثبت برسد، تراکنش مربوطه بوسیله یک قرارداد هوشمند اجرا خواهد شد.
عموما صرافیهای غیرمتمرکز به منظور اجرای بینقص سفارشات به سراغ قابلیتی به نام استخر نقدینگی رفتهاند که کاربران از طریق سپردهگذاری داراییهای خود در چنین استخرهایی نیز میتوانند به کسب سود برسند. در واقع کاربران با واریز توکن مورد نیاز برای اجرای یک قرارداد هوشمند به انجام سریعتر آن کمک میکنند و در ازای چنین کاری از توکنهای موجود در استخر، پاداش دریافت میکنند. البته باید پیش از انجام معامله به رمزارزهایی که در صرافی مورد نظر قابل معامله هستند، توجه کنید؛ چراکه تعداد رمزارزهای قابل معامله در چنین پلتفرمی عموم در مقایسه با صرافیهای متمرکز، محدود است.
انواع صرافی های غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز در سه نوع بازارسازان خودکار، دفترچههای سفارش و تجمیعکنندهها در دسترس تریدرها قرار گرفتهاند که آشنایی دقیق با مفهوم چنین صرافی بدون آشنایی با انواع مختلف آن، امری دشوار به نظر میرسد؛ به همین علت در ادامه با انواع صرافیهای غیرمتمرکز ارز دیجیتال بیشتر آشنا میشویم:
- بازارسازان خودکار (Automated Market Maker):
در مدل بازارساز خودکار (AMM)، دیگر نیازی به سفارشگذار (Maker) و سفارشبردار (Taker) وجود ندارد، بلکه هر AMM تعدادی از قراردادهای هوشمند را به همدیگر متصل میکند و با ایجاد بستری فعال، مشارکت کاربران را تضمین مینماید. از میان صرافیهایی که از مدل بازارساز خودکار برای انجام معاملات بهره میبرند میتوان به مواردی همچون یونی سواپ (Uniswap) و کایبر نتورک (Kyber Network) اشاره کرد. - دفترچههای سفارش (Order books DEXs):
مدل دفترچههای سفارش خود به دو نوع دفتر سفارش درون زنجیرهای (On-Chain Order Books) و دفتر سفارش برون زنجیرهای (Off-chain Order Books) تقسیم میشود. در برخی از صرافیهای غیرمتمرکز، همه چیز بر روی شبکه بلاکچین انجام میگیرد؛ یعنی کلیه سفارشات و اطلاعات مربوط به تغییرات یا حتی لغو شدن آنها بر روی بلاکچین به ثبت میرسد. طبیعتا این صرافیها از بیشترین سطح شفافیت برخوردار هستند؛ چراکه وظیفه انتقال سفارش در آنها به شخص ثالثی واگذار نشده و طبیعتا جایی برای ابهام باقی نمیگذارد. البته در چنین حالتی باید کاربران منتظر بمانند تا ماینری، تراکنش مورد نظر را به شبکه بلاکچین اضافه نماید و ممکن است انجام معامله در آن به تجربهای خستهکننده بدل شود. از میان صرافیهای استفاده کننده از دفتر سفارش درون زنجیرهای میتوان به مواردی همچون استلار و بیت شرز اشاره کرد.در نقطه مقابل صرافیهای غیرمتمرکزی قرار گرفتهاند که از دفتر سفارش برون زنجیرهای استفاده میکنند؛ مسلما چنین صرافیهایی در مقایسه با آن دسته که از دفتر سفارش درون زنجیرهای استفاده میکنند دارای ساختار متمرکزتری هستند. در این مدل خاص از صرافیهای رمزارزی، سفارشها به جای شبکه بلاکچین در فضای دیگری میزبانی میشوند که چنین امری سبب میشود به یک نهاد مرکزی نیاز داشته باشیم تا مسئولیت دفتر سفارش را بر عهده گیرد. این نوع از صرافیهای غیرمتمرکز دارای سرعت بهتری در مقایسه با نوع قبلی خود هستند. از صرافیهای غیرمتمرکز استفاده کننده از دفتر سفارش برون زنجیرهای میتوان به مواردی همچون بایننس دکس (Binance DEX)، اتردلتا (EtherDelta) و آیدکس (IDEX) اشاره کرد. - تجمیعکنندهها (DEX Aggregators):
صرافی غیرمتمرکز تجمیعکننده نقیدنگی نیز مدل دیگری از صرافیهای رمزارزی با رویکرد غیرمتمرکز بوده که بر پایه فناوری بلاکچین بنا شده و تریدرها با استفاده از آن میتوانند به راحتی به مبادله رمزارزهای خود بپردازند. صرافیهای غیرمتمرکز تجمیعکننده این امکان را برای معاملهگران فراهم میآورند تا نقدینگی بیشتری را هدف قرار داده و همچنین قیمتهای پیشنهادی بهتری را دریافت کنند. در چنین صرافیهایی، کنترل سرمایه و دارایی کاملا تحت کنترل خود کاربر قرار دارد. به هنگام استفاده از این صرافیها از طریق یک داشبورد به طیف گستردهای از استخرهای نقدینگی دسترسی پیدا خواهید کرد.
عوامل دخیل در انتخاب صرافی غیرمتمرکز معتبر
- امنیت: با توجه به سودهای کلان موجود در دنیای کریپتو، حمله هکران و سرقت دارایی کاربران از مارکت ارز دیجیتال به امری رایج تبدیل شده و پیش از انتخاب صرافی مورد نظر پیشینه و سابقه سطح امنیتی صرافی را مورد بررسی قرار دهید تا از معتبر بودن صرافی مورد نظر اطمینان حاصل کنید.
- هزینه و کارمزدها: کلیه صرافیهای غیرمتمرکز همچون صرافیهای متمرکز هزینههایی را از کاربران در ازای ارائه خدمات دریافت میکنند. اگر به دنبال بستر معاملاتی هستید که هزینه کمتری دریافت میکند، بهتر است به سراغ صرافی غیرمتمرکز 1inch که از مدل تجمیعکنندگی نقدینگی استفاده میکند، بروید تا با مقایسه هزینهها، ارزانترین هزینه معاملاتی را تجربه کنید.
- شهرت و محبوبیت: به هنگامی که یک صرافی غیرمتمرکز به شهرت بسیار زیادی دست پیدا میکند، این نشان از اعتبار و کارآمدی آن دارد. به عنوان مثال کمتر تریدری را میتوان پیدا کرد که تاکنون نام صرافی یونی سواپ را نشنیده باشد. غالب صرافیهای غیرمتمرکز بوسیله DAOها اداره میشوند و دارای جامعهای فعال هستند. برای اطمینان از میزان محبوبیت صرافی مورد نظر میتوانید به سراغ مطالعه بازخورد اعضای جامعه صرافی مورد نظر بروید.
معرفی بهترین صرافی های غیرمتمرکز
برخی از صرافیها در بررسیهای انجام یافته توانستهاند بالاترین نمرات را از عوامل معرفی شده در انتخاب یک صرافی غیرمتمرکز معتبر به دست آورند و به لیست بهترین صرافی های غیرمتمرکز رمزارزی راه پیدا کنند.
صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap)
صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ که در نوامبر سال 2018 بر روی شبکه بلاکچینی اتریوم فعالیت خود را آغاز کرد، امروزه به عنوان بزرگترین صرافی غیرمتمرکز رمزارزی در جهان دست پیدا کرده است و حجم معاملات انجام یافته بر روی بستر این صرافی به طور مداوم در حال افزایش است. این صرافی برای انجام تراکنشها کارمزد 0.3 درصدی درنظر گرفته که این کارمزد را میتوان از طریق توکنهای مبتنی بر شبکه اتریوم با استاندارد ERC-20 پرداخت نمود.
این صرافی دارای چندین استخر نقدینگی بوده که در آن مجموعهای از توکنها در قالب قراردادهای هوشمند جای میگیرند و کاربران نیز میتوانند در ازای تامین نقدینگی مورد نیاز این استخرها به درآمد خوبی دست پیدا کنند. از محبوبترین استخرهای نقدینگی یونی سواپ میتوان به USDC/ETH، DAI/USDC و WBTC/ETH اشاره کرد. مزایای اصلی این صرافی غیرمتمرکز محبوب به شرح زیر میباشند:
- عدم نیاز به احراز هویت
- پشتیبانی از بیش از 300 برنامه غیرمتمرکز (dApps)
- یکی از بهترین بستر مبادلاتی غیرمتمرکز برای Yield Farming
صرافی غیرمتمرکز Binance DEX
صرافی نامآشنای بایننس در ماه فوریه سال 2019 از سیستم صرافی غیرمتمرکز خود پرده برداشت. این صرافی غیرمتمرکز از هسته پردازشی صرافی بایینس یا همان زنجیره بایننس به منظور انجام معاملات بهره میبرد؛ وجود چنین مسئلهای سبب شده تا سرعت و قدرت نجام تراکنشها در آن چندان تفاوتی با صرافی متمرکز binance نداشته باشد. هزینه انجام تراکنشها در این صرافی در مقایسه با صرافی یونی سواپ مقرون به صرفهتر است؛ چراکه این صرافی غیرمتمرکز کارمزد 0.1 درصدی برای معاملات در نظر گرفته است. در حالتی که از BNB، توکن اختصاصی بلاکچین بایننس، برای تبادل رمزارزها استفاده کنید، میزان کارمزد پرداختی کمتر نیز خواهد شد.
این صرافی غیرمتمرکز از اکثر کیف پولهای نرمافزاری و سختافزاری پشتیبانی میکند و امنیت بالا و رابط کاربر ساده را از نسخه متمرکز خود به ارث برده است. البته نقطه ضعف این صرافی به مسئله عدم تمرکز واقعی آن مربوط میشود؛ چراکه هیچگونه ارائه خدماتی به کشورهایی که در لیست سیاه بایننس قرار گرفتهاند، ندارد و برای استفاده از آن باید از ابزارهای تغییردهنده IP کمک بگیرید.
صرافی غیرمتمرکز پنکیک سواپ (PancakeSwap)
پنکیک سواپ را میتوان یکی از برجستهترین پروتکلهای بازارساز خودکار فعال بر زنجیره هوشمند بایننس به شمار آورد. این صرافی رمزارزی از سال 2021 تا به امروز رشد قابل توجهی را در حجم معاملات تجربه نموده و توکن بومی آن (CAKE) نیز با افزایش ارزش همراه بوده است. در حال حاضر، کاربران میتوانند با استفاده از این صرافی به معامله توکنهایی با استاندارد BEP-20 بپردازند. ناگفته نماند که تریدرها با تامین نقدینگی، فروش توکن، شرکت در قرعهکشی NFTها و غیره نیز امکان کسب درآمد از این صرافی غیرمتمرکز را دارند.
عموما اگر یک توکن BSC مراحل پیشفروش خود را تکمیل کرده باشد، میتوان آن را در صرافی پنکیک سواپ پیدا کرد. این صرافی به لحاظ عملکرد شباهت بسیار زیادی به یونی سواپ دارد و رابط کاربری ساده سبب شده تا کاربران به هنگام استفاده از خدمات آن چندان دچار سردرگمی نشوند. ناگفته نماند که این صرافی کارمزد 0.25 درصدی را برای کاربران خود در نظر گرفته است.
صرافی غیرمتمرکز وان اینچ (1inch)
به نظر بسیاری از صاحب نظران دنیای کریپتو، صرافی غیرمتمرکز وان اینچ را میتوان بهترین پلتفرم مدل تجمیعگر DEX به شمار آورد. این صرافی در اصل از چندین صرافی مختلف شکل گرفته و امکان ثبت سفارش نامحدود را برای کاربران خود فراهم میآورد. این سفارشها در بستر کلیه صرافیهای موجود در وان اینچ منتشر و در نهایت با بهترین قیمت تکمیل میشوند. ناگفته نماند که وان اینچ در بحث کارمزد دریافتی از کاربران نیز نهایت انعطاف را به خرج داده و کارمزد دریافتی متناسب با صرافی که سفارش در آن تکمیل میشود، محاسبه خواهد شد. کاربران در کنار کسب سود از طریق ترید ارزهای رمزپایه در صرافی وان اینچ میتوانند از قابلیتهای آن برای کسب درآمد از طریق شرکت در استخرهای نقدینگی نیز بهره ببرند.
صرافی غیرمتمرکز؛ بستری برای انجام معاملات رمزارزی به صورت کاملا غیرمتمرکز!
همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، در این صرافیها هیچ خبری از واسطهها و نهادهای مرکزی وجود نداشته و همه چیز تحت کنترل قرارداد هوشمند قرار گرفته است. البته امنیت این صرافیها کاملا به تیم توسعهدهند و کدنویس آنها بستگی خواهد داشت. خود این صرافیها عموما مورد حمله هکران قرار نمیگیرند؛ چراکه به هنگام استفاده از آنها کاربران داراییهای دیجیتالی خود را به کیف پول خود در صرافی منتقل نمیکنند و طبیعتا در صورت بروز هک نیز به دلیل عدم وجود دارایی دیجیتالی در چنین صرافیهایی، دارایی دیجیتالی کاربران در معرض هک قرار نمیگیرد. حال که با ماهیت صرافی غیرمتمرکز بیشتر آشنا شدید، آیا به نظر شما استفاده از یک صرافی متمرکز گزینه بهتری است یا صرافی غیرمتمرکز؟ نظرات خود را با آریاپی در میان بگذارید.